Thu ngân sách nhà nước là gì? Các khoản thu ngân sách nhà nước

Bởi Hồ Thị Ngọc Ánh - 05/09/2020
view 709
comment-forum-solid 0

Thu ngân sách nhà nước (NSNN) bao gồm những khoản tiền do nhà nước huy động để phục vụ nhu cầu chi tiêu của một quốc gia và những khoản tiền mà không bị ràng buộc bởi trách nhiệm hoàn trả trực tiếp cho đối tượng nộp được huy động. 

1- Thu ngân sách nhà nước là gì?

Thu ngân sách nhà nước về mặt pháp lý bao gồm những khoản tiền do nhà nước huy động vào ngân sách nhà nước để phục vụ nhu cầu chi tiêu của một quốc gia và nó chỉ bao gồm những khoản tiền mà không bị ràng buộc bởi trách nhiệm hoàn trả trực tiếp cho đối tượng nộp được huy động.

Như vậy, thu NSNN thể hiện rõ ràng mối quan hệ kinh tế giữa nhà nước xã hội và phát sinh trong quá trình huy động tiền tệ để hình thành quỹ tiền tệ tập trung. Theo luật ngân sách nhà nước ngân sách nhà nước của Việt Nam bao gồm: (i) Thuế, phí, lệ phí do các tổ chức và cá nhân nộp theo quy định của pháp luật; (ii) Các khoản thu từ hoạt động kinh tế của Nhà nước; (iii) Các khoản đóng góp của các tổ chức và cá nhân; (iv) Các khoản viện trợ; (v) Các khoản thu khác theo quy định của pháp luật.

Thu NSNN là sự phân chia nguồn tài chính quốc gia giữa nhà nước với chủ thể trong xã hội dựa trên quyền lực nhà nước,nhằm giải quyết hài hòa các lợi ích kinh tế,xuất phát từ yêu cầu tồn tại và phát triển của bộ máy nhà nước cũng như yêu cầu thực hiện các chức năng nhiệm vụ kinh tế xã hội của nhà nước.

Xem thêm: Dịch vụ pháp lý trong lĩnh vực hành chính của Công ty Luật TNHH Everest 

2- Các khoản thu ngân sách nhà nước

Theo quy định hiện hành tại Điều 2 Nghị định số 163/2016/NĐ-CP thì các khoản thu ngân sách nhà nước bao gồm:

"1. Thuế do các tổ chức, cá nhân nộp theo quy định của các luật thuế.

2. Lệ phí do các tổ chức, cá nhân nộp theo quy định của pháp luật.

3. Phí thu từ các hoạt động dịch vụ do cơ quan nhà nước thực hiện; trường hợp được khoán chi phí hoạt động thì được khấu trừ.

4. Phí thu từ các hoạt động dịch vụ do đơn vị sự nghiệp công lập và doanh nghiệp nhà nước thực hiện, sau khi trừ phân được trích lại để bù đắp chi phí theo quy định của pháp luật.

5. Các khoản nộp ngân sách nhà nước từ hoạt động kinh tế của Nhà nước, gồm: a) Lãi được chia cho nước chủ nhà và các khoản thu khác từ hoạt động thăm dò, khai thác dầu, khí; b) Các khoản thu hồi vốn của Nhà nước đầu tư tại các tổ chức kinh tế; c) Thu cổ tức, lợi nhuận được chia tại các công ty cổ phần, công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên có vốn góp của Nhà nước; d) Thu phần lợi nhuận sau thuế còn lại sau khi trích lập các quỹ của doanh nghiệp nhà nước; đ) Chênh lệch thu lớn hơn chi của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam; e) Thu hồi tiền cho vay của Nhà nước (bao gồm cả gốc và lãi), trừ vay lại vốn vay nước ngoài của Chính phủ.

6. Huy động đóng góp từ các cơ quan, tổ chức, cá nhân theo quy định của pháp luật.

7. Thu từ bán tài sản nhà nước, kể cả thu từ chuyển nhượng quyền sử dụng đất, chuyển mục đích sử dụng đất do các cơ quan, đơn vị, tổ chức của Nhà nước quản lý.

8. Tiền sử dụng đất; tiền cho thuê đất, thuê mặt nước; tiền sử dụng khu vực biển; tiền cho thuê và tiền bán nhà ở thuộc sở hữu nhà nước.

9. Thu từ tài sản được xác lập quyền sở hữu của Nhà nước; thu cấp quyền khai thác khoáng sản, thu cấp quyền khai thác tài nguyên nước.

10. Tiền thu từ xử phạt vi phạm hành chính, phạt, tịch thu khác theo quy định của pháp luật.

11. Các khoản đóng góp tự nguyện của các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước.

12. Các khoản viện trợ không hoàn lại của Chính phủ các nước, các tổ chức, cá nhân ở ngoài nước cho Nhà nước, Chính phủ Việt Nam, cho cơ quan nhà nước ở địa phương.

13. Thu từ quỹ dự trữ tài chính theo quy định tại Điều 11 Luật ngân sách nhà nước.

14. Các khoản thu khác theo quy định của pháp luật".

Xem thêm: Dịch vụ pháp lý trong lĩnh vực thuế - kế toán của Công ty Luật TNHH Everest

3- Đặc điểm thu ngân sách nhà nước

Thu NSNN bao gồm các đặc điểm như sau:

(i) Thu NSNN là tiền đề cần thiết để duy trì quyền lực chính trị và thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của nhà nước. Mọi khoản thu của nhà nước đều được thể chế hóa bởi các chính sách, chế độ và pháp luật của nhà nước;

(ii) Thu NSNN phải căn cứ vào tình hình hiện thực của nền kinh tế; biểu hiện ở các chỉ tiêu tổng sản phẩm quốc nội GDP, giá cả, thu nhập, lãi suất, v.v...

(iii) Thu NSNN được thực hiện theo nguyên tắc hoàn trả không trực tiếp là chủ yếu.

(iv) Thu ngân sách theo hai phương thức: tự nguyện và bắt buộc

(v) Nội dung thu NSNN bao gồm:

Thu thuế: Thuế là một khoản đóng góp bắt buộc cho nhà nước do luật quy định đối với các pháp nhân và thể nhân nhằm đáp ứng nhu cầu chi tiêu của nhà nước. Thuế phản ánh các quá trình phân phối lại thu nhập trong xã hội,thể hiện các mối quan hệ tài chính giữa nhà nước với các pháp nhân và thể nhân trong phân phối các nguồn tài chính và là công cụ cơ bản thực hiện phân phối tài chính.

Thu phí và lệ phí: Phí và lệ phí là khoản thu do nhà nước quy định có tính chất bắt buộc, nhưng mang tính đối giá, nói một cách dễ hiểu, người dân phải trả tiền cho những dịch vụ được hưởng từ nhà nước. Hình thức phí và lệ phí có tính chất pháp lý thấp hơn nhiều so với thuế. Cụ thể, phí gắn với việc thu lại một phần hoặc toàn bộ chi phí đầu tư đối với các dịch vụ công cộng hữu hình, còn lệ phí gắn với việc thụ những lợi ích trong việc cung cấp các dịch vụ hành chính, pháp lý cho các cá nhân và pháp nhân.

Các khoản thu từ các hoạt động kinh tế của nhà nước: Các khoản thu này bao gồm: Thu nhập từ vốn góp của nhà nước vào các cơ sở kinh tế có vốn góp thuộc sở hữu nhà nước; tiền thu hồi vốn tại các cơ sở của nhà nước; thu hồi tiền cho vay của nhà nước.

Thu từ hoạt động sự nghiệp: Các khoản thu có lãi và chênh lệch từ các hoạt động của các cơ sở sự nghiệp có thu của nhà nước.

Thu từ bán hoặc cho thuê tài nguyên, tài sản thuộc sở hữu nhà nước: Khoản thu này mang tính chất thu hồi vốn và có một phần mang tính chất phân phối lại, vừa có tính chất phân phối lại, vừa có tác dụng nâng cao hiệu quả sử dụng tài sản quốc gia vừa tăng nguồn thu cho ngân sách nhà nước. Các nguồn thu từ bán hoặc cho thuê tài sản, tài nguyên, thiên nhiên; thu về bán tài sản thuộc sở hữu nhà nước.

Thu từ phạt, tịch thu, tịch biên tài sản: Các khoản thu này cũng là một phần thu quan trọng của thu ngân sách nhà nước và được pháp luật quy định...

Xem thêm: Dịch vụ pháp lý thành lập doanh nghiệp của Công ty Luật TNHH Everest

4- Vai trò của thu ngân sách nhà nước

Vì liên quan đến sự vận hành của nền kinh tế nước nhà cũng như sự phát triển xã hội nên thu ngân sách nhà nước nắm giữ vai trò vô cùng quan trọng mà, cụ thể như:

Thu ngân sách nhà nước giúp đảm bảo các kế hoạch phát triển kinh tế xã hội và đáp ứng nhu cầu chi tiêu của cả một bộ máy nhà nước. Có thể nói, ngân sách nhà nước là một trong những quỹ tiền tệ tập trung quan trọng nhất, dùng để giải quyết các vấn đề liên quan đến chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, giáo dục, y tế, hành chính, an ninh quốc phòng,… Từ nhu cầu thiết thực và vai trò quan trọng này mà việc tăng thu ngân sách nhà nước rất cần thiết, là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của nền tài chính vĩ mô, không chỉ có ở một bộ phận mà còn toàn thể quốc gia, dân tộc, là trách nhiệm, nghĩa vụ của mỗi cá nhân, doanh nghiệp, tổ chức. Thông thường, các khoản thu ngân sách nhà nước đều bắt nguồn từ các khoản thuế của khu vực sản xuất kinh doanh, dịch vụ. Vì vậy, cần tăng sản phẩm quốc dân, thúc đẩy nền kinh tế phát triển tăng nguồn thu ngân sách nhà nước, đảm bảo sự phát triển bền vững quốc gia.

Thông qua việc thu ngân sách, nhà nước ta thực hiện điều tiết kinh tế-xã hội, hạn chế yếu kém, tăng cường các mặt tích cực, giúp tăng phát triển hiệu quả hoạt động của nó, từ đó, nhà nước có thể dễ dàng kiểm soát cũng như điều tiết nhằm định hướng cơ cấu kinh tế, định hướng người tiêu dùng. Ví dụ: với những ngành mới phát triển, thì nhà nước sẽ giảm thuế, đưa ra các chính sách khuyến khích thúc đẩy.

Ngoài ra, thu ngân sách nhà nước còn đóng vai trò quan trọng trọng việc điều tiết thu nhập của các cá nhân thông qua hình thức thuế. Từ đó, làm giảm khoảng cách giàu nghèo, tạo điều kiện ổn định cuộc sống của những người có thu nhập thấp.

5- Những nhân tố ảnh hưởng đến thu ngân sách nhà nước

Có rất nhiều nhân tố tác động đến thu ngân sách nhà nước bao gồm cả chủ quan và khách quan:

Thu nhập GDP bình quân đầu người: Đây là một trong những nhân tố quyết định đến mức động viên của ngân sách nhà nước, phản ánh trực tiếp tốc độ tăng trưởng kinh tế, khả năng tiết kiệm, mức tiêu dùng của một quốc gia. Vì thế, GDP càng cao, chứng tỏ nền kinh tế của nước đó càng phát triển, giàu mạnh, và ngược lại, những nước có thu nhập bình quân đầu người GDP thấp thì có nền kinh tế chậm phát triển, cuộc sống của người dân có phần khó khăn hơn.

Tỷ suất doanh lợi trong kinh tế: đây là chi tiêu phản ánh hiệu quả của đầu tư phát triển kinh tế, tỷ suất này càng lớn thì nguồn tài chính càng lớn,do đó thu NSNN phụ thuộc vào mức độ trang trải các khoản chi phí của nhà nước. Bên cạnh đó, sự tác động của kinh tế thị trường thế giới đến xuất, nhập khẩu, giá cả,…có ảnh hưởng trực tiếp đến nguồn thu ngân sách nhà nước.

Tiềm năng về tài nguyên thiên nhiên: Chúng ta có thể thấy rằng, một nước giàu có tài nguyên thiên nhiên, khoáng sản sẽ có nền kinh tế phát triển vượt bậc thông qua hoạt động xuất-nhập khẩu. Đồng thời đây cũng là yếu tố quan trọng làm tăng thu ngân sách nhà nước, ảnh hưởng trực tiếp đến nâng cao tỷ suất thu.

Tổ chức bộ máy thu ngân sách nhà nước: Đây là một trong những nhân tố quan trọng nhất, ảnh hưởng trực tiếp đến một bộ máy thu ngân sách nhà nước gọn nhẹ, làm việc hiệu quả sẽ tránh được tình trạng thất thu cũng như đáp ứng nhu cầu chi tiêu của nhà nước.

Xem thêm:

6- Khuyến nghị của Công ty Luật TNHH Everest

[a] Bài viết Thu ngân sách nhà nước là gì? Các khoản thu ngân sách nhà nước được chuyên gia của Công ty Luật TNHH Everest thực hiện nhằm mục đích nghiên cứu khoa học hoặc phổ biến kiến thức pháp luật, hoàn toàn không nhằm mục đích thương mại.

[b] Bài viết Thu ngân sách nhà nước là gì? Các khoản thu ngân sách nhà nước có sử dụng những kiến thức hoặc ý kiến của các chuyên gia được trích dẫn từ nguồn đáng tin cậy. Tại thời điểm trích dẫn những nội dung này, chúng tôi đồng ý với quan điểm của tác giả. Tuy nhiên, quý vị chỉ nên coi đây là những thông tin tham khảo, bởi nó có thể chỉ là quan điểm cá nhân người viết.

[c] Trường hợp cần giải đáp thắc mắc về vấn đề có liên quan, hoặc cần ý kiến pháp lý, hoặc thuê luật sư tư  vấn cho vụ việc cụ thể, Quý vị vui lòng liên hệ với luật sư, chuyên gia của Công ty Luật TNHH Everest qua Tổng đài tư vấn pháp luật: (024) 66 527 527, E-mail: info@everest.org.vn

Hồ Thị Ngọc Ánh

Hồ Thị Ngọc Ánh

https://luatcongty.vn Hồ Thị Ngọc Ánh là chuyên viên pháp lý của một công ty luật tại Hà Nội. Hiện tại Ngọc Ánh cũng đang là content editor của website luatcongty.vn

TVQuản trị viênQuản trị viên

Xin chào quý khách. Quý khách hãy để lại bình luận, chúng tôi sẽ phản hồi sớm

Trả lời.
Thông tin người gửi
Bình luận
Nhấn vào đây để đánh giá
024 66 527 527
0.69769 sec| 1039.5 kb