Các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách là các quỹ tiền tệ tập trung do nhà nước thành lập, quản lý và sử dụng nhằm cung cấp nguồn lực tài chính.
Bài viết được thực hiện bởi: Luật gia Huỳnh Thu Hương – Công ty Luật TNHH Everest – Tổng đài tư vấn (24/7): 1900 6198
Quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách là do cơ quan có thẩm quyền quyết định thành lập, hoạt động độc lập với ngân sách nhà nước, nguồn thu, nhiệm vụ chi để thực hiện các nhiệm vụ theo quy định của pháp luật. Các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách nhà nước hay các quỹ ngoài ngân sách.
Các quỹ ngoài ngân sách là các quỹ tiền tệ tập trung do nhà nước thành lập, quản lí và sử dụng nhằm cung cấp nguồn lực tài chính cho việc xử lí những biến động bất thường trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội và để hỗ trợ thêm cho ngân sách nhà nước trong trường hợp khó khăn về nguồn tài chính. Sự hình thành và phát triển các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách là nhu cầu cần thiết khách quan bắt nguồn từ chính yêu cầu nâng cao hiệu quả quản lí vĩ mô nền kinh tế.
Các quỹ hình thành từ chủ trương phát triển kinh tế - xã hội của Đảng, Nhà nước và được cụ thể hóa bằng các văn bản quy phạm pháp luật. Việc thành lập và hoạt động của các quỹ đã góp phần thúc đẩy xã hội hóa, huy động thêm nguồn lực tài chính trong và ngoài nước để thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Công tác thanh tra, kiểm tra, kiểm toán các quỹ đã được quan tâm, góp phần chấn chỉnh các sai phạm và tăng cường hiệu quả trong việc quản lý, sử dụng của một số quỹ.
Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện, hệ thống pháp luật và việc quản lý, sử dụng các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách nhà nước cũng bộc lộ một số hạn chế, bất cập. Hệ thống pháp luật về quản lý, sử dụng các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách nhà nước quy định về nguồn tài chính hình thành, mô hình tổ chức, hoạt động của các quỹ còn phức tạp, thiếu thống nhất và chưa có một văn bản pháp luật mang tính khuôn khổ pháp lý chung để quản lý các quỹ một cách thống nhất.
Chủ thể thành lập và quản lý các quỹ tài chính ngoài ngân sách là Nhà nước. Hiện nay, việc thành lập hầu hết các quỹ tài chính ngoài ngân sách đều do các cơ quan hành pháp là Chính phủ, Ủy ban nhân dân các cấp quyết định, Quốc hội chỉ quyết định thành lập một số quỹ quan trọng như quỹ dự trữ quốc gia, quỹ bảo hiểm xã hội... Đây là đặc điểm quan trọng để phân biệt quỹ tài chính ngoài ngân sách với các quỹ tài chính được thành lập bởi các tổ chức, cá nhân khác cũng nhằm mục đích cộng đồng (gọi chung là các Quỹ xã hội).
Nguồn quỹ tài chính ngoài ngân sách được hình thành từ sự đóng góp của các tổ chức, cá nhân trong xã hội và sự hỗ trợ của từ ngân sách nhà nước. Theo đó, việc hỗ trợ từ ngân sách là không hoàn toàn bắt buộc, nhưng đối với một số quỹ quan trọng thì đây lại là điều kiện đảm bảo cho sự ổn định của quỹ . Mức độ hỗ trợ của ngân sách nhà nước đối với mỗi quỹ tài chính ngoài ngân sách là khác nhau do chức năng và khả năng huy động nguồn lực từ xã hội là khác nhau.
Để có đáp án nhanh nhất trong lĩnh vực pháp luật tài chính – Liên hệ tổng đài tư vấn pháp luật (24/7): 1900 6198
Mục tiêu của quỹ tài chính ngoài ngân sách là nhằm hỗ trợ thêm cho ngân sách nhà nước trong việc thực hiện các chức năng của Nhà nước. Đó là trong những trường hợp Nhà nước khó khăn về nguồn tài chính, hoặc phục vụ các mục đích hỗ trợ khuyến khích phát triển văn hóa, giáo dục, y tế và các mục đích phát triển cộng đồng khác mà về bản chất thuộc về trách nhiệm của Nhà nước nhưng Nhà nước chưa thể một mình đảm nhiệm vì hạn chế về nguồn lực. Đặc điểm này giúp phân biệt quỹ tài chính ngoài ngân sách với các quỹ tài chính cũng do các cơ quan nhà nước có thẩm quyền thành lập nhưng hoạt động không vì lợi ích của cộng đồng hoặc do cộng đồng thành lập nhưng chỉ để phục vụ riêng một số mục đích của các thành viên.
Quỹ tài chính ngoài ngân sách ra đời và tồn tại có tính chất thời điểm tùy thuộc vào sự tồn tại các tình huống, các sự kiện đòi hỏi phải tập trung nguồn lực để giải quyết. Mặc dù vậy, trên thực tế, nhiều quỹ tồn tại rất lâu dài vì chính những nhu cầu lâu dài của xã hội, nhằm mục đích hỗ trợ cho Nhà nước thực hiện các hoạt động quản lý, phát triển kinh tế xã hội, tuy mức độ động viên và vai trò trong mỗi giai đoạn có tăng, giảm khác nhau.
(i) Chưa có văn bản pháp luật quy định chung về quỹ tài chính ngoài ngân sách; (ii) Các quỹ tài chính ngoài ngân sách được thành lập khá tùy tiện, có sự chồng chéo về mặt chức năng với quỹ ngân sách nhà nước và giữa các quỹ với nhau; (iii) Hiệu quả hoạt động của nhiều quỹ tài chính ngoài ngân sách chưa cao, chưa phát huy được tầm quan trọng của quỹ đối với sự phát triển kinh tế - xã hội.
Bên cạnh đó, ngay cả khi chủ thể quản lý quỹ là một cơ quan duy nhất thì sự bất cập vẫn xảy ra. Đa số các quỹ tài chính ngoài ngân sách hiện nay có bộ máy quản lý là một Hội đồng bao gồm đại diện của nhiều cơ quan, bộ ngành liên quan nên bộ máy quản lý quỹ rất cồng kềnh, vừa khiến hoạt động quản lý quỹ không hiệu quả, vừa tốn kém chi phí quản lý.
TVQuản trị viênQuản trị viên
Xin chào quý khách. Quý khách hãy để lại bình luận, chúng tôi sẽ phản hồi sớm